Doorslaand succes Protix: insectenkweek verlicht druk op ons voedselsysteem

Een derde van de mondiale vispopulatie wordt specifiek gevangen voor dierenvoeding. Dat stak Kees Aarts, oprichter van Protix. Hij bedacht een innovatieve oplossing die zélfs de goedkeuring van sir David Attenborough kon wegdragen. Nu is de Brabantse pionier marktleider in grootschalige insectenkweek. Dat ging niet vanzelf, maar met ondersteuning van onder meer BOM werd het Brabantse bedrijf het neusje van de zalm.

Protix’ reis

Aarts is al van jongs af aan gefascineerd door de natuur, maar ook door de wankele balans tussen mens en natuur. Zijn baanbrekende idee dat leidde tot Protix ontstond in 2008 in Mozambique. Daar filosofeerde hij op een avond over het lot van tal van vissen die als rijke eiwitbron worden gevangen voor de verwerking in diervoer. Met overbevissing en een enorme druk op de natuur als gevolg. Wat nou als we op grote schaal insecten kweken voor de productie van eiwit in diervoer.

Niet uniek, wel de eerste

Bij terugkomst in Nederland bleek zijn idee niet uniek. Toch zag Aarts nog volop kansen. Samen met zijn collega bij McKinsey, Tarique Arsiwalla, ging hij aan de slag. “De sector stond op dat moment nog in de kinderschoenen. Er waren hobbykwekers die meelwormpjes voor visvoer kweekten, maar daar hield het mee op.” Al gauw is het voor Aarts en Arsiwalla helder wat ze te doen staat: er moet technologie komen waarmee ze op grote schaal en tegen concurrerende kosten eiwit uit insecten kunnen produceren. “In snel tempo goten wij het in een vorm zoals nog niemand had gedaan. We trokken investeringen aan, dachten groots en zetten vol in op de juiste technologie voor industriële productie.” Dat kostte Aarts en Arsiwalla flink wat bloed, zweet en tranen. “We produceerden in een container, in een kas, breidden vervolgens uit naar een loods van 3.000 vierkante meter die we zelf ombouwden. Pas in 2019 hadden we voor het eerst een van a tot z volledig beheersbaar proces.”

Hot in food

Inmiddels is Protix hot en levert het bedrijf wereldwijd aan tientallen bedrijven in petfood en de feedsector. Maar dat succes liet wel even op zich wachten. Om zijn idee van de grond te krijgen, moest Aarts onder meer een businessmodel ontwikkelen in een nog niet bestaande industrie. Hij moest de technologie voor de kweek van de insecten van de grond opbouwen en Europese regelgeving stond zijn plannen aanvankelijk in de weg. “Door ons productieproces keren voedselresten terug in ons voedselsysteem. Dat creëerde een geheel nieuwe industrie waar EU-wetgeving nog niet rijp voor was.” Met behulp van de provincie Brabant, BOM en de Nederlandse overheid wist Protix via een deregulatiepaper nieuwe EU-wetgeving mee vorm te geven. Aarts noemt het zijn grootste overwinning. “Daar ben ik megatrots op. Ons belangrijkste resultaat is dat onze technologie en onze producten de volledige industrie hebben gevormd.”

Hoe werkt het?

Nu staat er in Bergen op Zoom een fabriek van 15.000 vierkante meter. Daar kweekt Protix zwarte soldaatvliegen, een insect dat uitstekend gedijt op etensresten en die resten heel snel omzet in eiwitten en vetten. Kees Aarts, oprichter en CEO: “De zwarte soldaatvlieg staat voor mij voor de belichaming van de kracht van de natuur. De larf is een natuurlijke grondstof met een hoge voedingswaarde voor bijna alles wat groeit in de natuur. De larf eet bijna alles wat wij afval noemen. Wij kweken de zwarte soldaatvlieg, oogsten de eitjes en kweken die op voedselresten, zodat ze heel snel groeien. De larven verwerken we tot eiwit en vet voor in diervoeding.”

2010 en 2017: miljoeneninvesteringen

Ook investeerders zien in de loop der jaren steeds beter wat de waarde van Protix is. In september 2010 haalt de insectenkweker zijn eerste miljoeneninvestering op bij een groep financiers onder leiding van het Dutch Greentech Fund. Ook BOM doet mee. In 2017 volgen twee nieuwe doorbraken elkaar snel op. In januari van dat jaar bundelt Protix zijn krachten met Bühler, de wereldmarktleider in feed- en foodprocessing. Beide zetten samen de volgende stap in industrialisatie van de insectenkweek, waardoor Protix via de verkoop van de technologie ook kan profiteren van de groei van andere kwekers. In de zomer van 2017 volgt een nieuwe investeringsronde van 45 miljoen euro van onder meer Aqua-Spark, Rabobank, BOM en diverse private investeerders.

Hoogtepunten na hoogtepunt

In 2021 volgt een nieuwe investering. Invest-NL brengt samen met zittende aandeelhouders, waaronder BOM, nog eens 15,5 miljoen euro mee. Met deze financieringsronde kan Protix haar productiecapaciteit verder optimaliseren en zich voorbereiden op verdere internationale uitbreiding. “In een paar jaar tijd hadden we diverse prachtige hoogtepunten”, zegt Kees Aarts. “We realiseerden commercieel succes, voltooiden een succesvol insectenkweekprogramma en versterkten onze organisatie met nieuw talent op sleutelposities.”

Protix’ reis bleef niet onopgemerkt. Zo opende Koning Willem-Alexander in 2019 de nieuwe fabriek in Bergen op Zoom, schreef sir David Attenborough een brief aan Aarts waarin hij de onderneming alle goeds toewenst en sleepte Protix de titel meest innovatieve bedrijf van Nederland (2020) en de titel Meest Impactvolle Groeier (2021) in de wacht.

In 2022 stappen het European Circular Bioeconomy Fund (ECBF), BNP Paribas, de Prince Albert II Foundation en The Good Investors in Protix. Deze nieuwe financiering van 50 miljoen euro werd ondersteund door de bestaande aandeelhouders. Dit geld zet Protix wederom in voor verdere internationale expansie, alsook voor baanbrekende R&D.

Ondersteuning van BOM

BOM zag al vroeg het potentieel van Protix en hielp het bedrijf niet alleen tijdens meerdere investeringsronden, maar ook als kennispartner in het speelveld tussen industrie en wetgeving. Zo ondersteunde BOM bij de eerder genoemde aanpassing van EU-wetgeving. Dankzij de hulp van onder meer BOM kon Protix nieuwe kwekerijen bouwen, maar ook haar biologische en technische kennis verdiepen en nieuw toptalent aan zich binden.

“Als een van de aandeelhouders van het eerste uur is BOM verheugd met het succes van Protix”, zegt Robbert van der Stelt, investment manager agrofood & biobased bij BOM. “Protix is grondlegger van een nieuwe, duurzame miljardenindustrie én een iconisch technologiebedrijf in Smart Food. Protix overstijgt inmiddels het belang voor de Brabantse economie. De productie, inzet en consumptie van alternatieven voor huidige dierlijke eiwitten vormen een speerpunt in het beleid van BOM. De samenwerking met Protix zal daar ook de komende jaren een belangrijke rol in blijven spelen. Ik ben trots dat BOM hieraan mee heeft mogen werken en mee kan blijven werken.”

Thuis in Brabant

Protix heeft zijn oorsprong in Brabant en is daar nog altijd thuis. “Brabant heeft een uitstekend ondernemersklimaat, en al helemaal voor Agrofood. Er is veel technische knowhow, bedrijven zijn bereid om met elkaar mee te denken en de aansluiting op kennisinstituten is goed. Dat zorgt ervoor dat een bedrijf als Protix hier goed kan doorpakken”, zegt Kees Aarts.

Voet aan de grond in de VS

In 2023 stapt de Amerikaanse vleesverwerker Tyson Foods – de op één na grootste ter wereld - in als nieuwe aandeelhouder. De investeringsronde waarvan Tyson onderdeel is bedraagt zo’n 55 miljoen euro. Met deze nieuwe investering en het toetreden van Tyson wil Protix voet aan de grond krijgen in de VS, met een insectenfabriek die ongeveer vier keer zo groot is als de huidige locatie in Nederland. Die nieuwe fabriek dient volgens Aarts als bouwsteen voor de verdere mondiale uitrol van fabrieken. “Die willen we op meerdere plekken in de wereld bouwen, daar waar circulair dierlijk eiwit optimaal kan worden geproduceerd.” Eind 2023 ligt er ook al een ver uitgewerkt plan op tafel voor een tweede productielocatie in Europa.