Er worden al 75 jaar state-of-the-art elektronenmicroscopen gebouwd in Eindhoven. Aanvankelijk als spin-out van Philips. Ondertussen als onderdeel van de Amerikaanse multinational Thermo Fisher Scientific. Het bedrijf heeft stevige groeiambities en heeft in dat kader de afgelopen jaren wat hobbels genomen, en zocht daarvoor de samenwerking op met BOM.
De faciliteit van Thermo Fisher Scientific – op bedrijventerrein Acht in Eindhoven – is een expertisecentrum voor elektronenmicroscopie. Zo’n 1.300 enorm gemotiveerde en toegewijde professionals met 46 verschillende nationaliteiten bouwen er aan innovatieve en betrouwbare oplossingen op het gebied van elektronenmicroscopie. Ook het onderzoek naar nieuwe mogelijkheden van elektronenmicroscopen en de toepassing ervan vindt hier plaats, net als de service en ondersteuning voor gebruikers.
Thermo Fisher is een belangrijke en innovatieve marktleider van vooraanstaande elektronenmicroscopen wereldwijd. Maurits Smits, Senior Director in Eindhoven: “Technische doorbraken de wereld in brengen, is ons dagelijkse doel én uitdaging. Onze technologie geeft onderzoekers ogen op plekken waar dat eerder ondenkbaar was. Ze kunnen met hoge resolutie moleculaire structuren visualiseren tot op de schaal van een picometer - veel kleiner dan een nanometer. Met die kennis kunnen zij beslissingen maken om de wereld gezonder, schoner en veiliger te maken. Het geeft veel voldoening om te werken aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Wij maken het onmogelijke mogelijk in elektronenmicroscopie. Het is niet voor niets dat meerdere Nobelprijswinnaars onze microscopen gebruiken.
Door de jaren heen
Sinds 1949 brengt Philips – aanvankelijk vanuit het NatLab – elektronenmicroscopen op de markt. Het bedrijf startte productie op, onder de noemer Philips Electron Optics. Voor het maken van de microscopen zijn bepaalde elektronen- en ionenbronnen en kolommen nodig; Amerikaans bedrijf FEI bouwt sinds 1971 veel kennis en kunde op dat vlak op. Een samenwerking mondde uit in een overname in 1997. Philips Electron Optics ging op in de nieuw opgerichte Nederlandse tak van het bedrijf: FEI Electron Optics BV. In 2016 toonde Thermo Fisher interesse, vanwege de kansen die elektronenmicroscopen boden in onder meer de levenswetenschappen en materiaalwetenschappen. Dit leidde tot een overname, waarmee Thermo Fisher een nog krachtigere positie verwierf in deze vakgebieden.
Sindsdien is het oud-Philips expertisecentrum voor elektronenmicroscopie onderdeel van een grote Amerikaanse multinational met meer dan 40 miljard dollar omzet en ruim 125.000 medewerkers wereldwijd. Het totale pakket producten en diensten is breed, maar alles is gericht op het mogelijk maken van wetenschappelijke oplossingen en het faciliteren van wetenschap. Eindhoven houdt de focus op elektronenmicroscopie.
Rijke toepassingsmogelijkheden
De elektronenmicroscopen zijn op verschillende vlakken inzetbaar. Maurits: “Met onze microscopen kun je atoomstructuren van stoffen als silicium of gallium bestuderen, wat van pas komt in de semiconductor-industrie. Ook atoomstructuren voor lithiumbatterijen, om te bekijken hoe we die duurzamer, veiliger en effectiever kunnen maken. Binnen de gezondheids- en levenswetenschappelijke sector kijken onderzoekers steeds dieper in dierlijke, menselijke en plantaardige cellen. Op zoek naar antwoorden op vragen als: ‘waarom wordt iemand ziek?’ of ‘waarom werkt dit medicijn wel voor meneer A en niet voor mevrouw B?’. Daarvoor is kennis van atoomstructuren van eiwitten nodig, de bouwstenen van cellen en daarmee van ons lichaam. Op dit moment helpen wij als Thermo Fisher om onderzoek mogelijk te maken naar onder meer de ziekte van Alzheimer, COVID-19 en andere medische aandoeningen. De eerste beelden van de eiwitten waaruit het coronavirus bestaat, werden verkregen met microscopen van Thermo Fisher. We kunnen écht iets betekenen voor de mensheid.”
Brainport als broeinest
En dat allemaal nog steeds vanuit Brabant. De Brainportregio is een veilige thuishaven, waar hightech en geavanceerd ontwerp samenkomen met high-end productie. Als Maurits vanuit zijn werkplek uit het raam kijkt, ziet hij het kantoor van de buren: “Dat is overduidelijk een Philips-gebouw, met de kleuren en structuren van Philips. Onze ‘heritage’ is nooit ver weg. De kennis die Philips van oudsher verspreidde, zit niet alleen in onze elektronenmicroscopen. Ook in apparatuur voor de semi-industrie zoals door ASML geproduceerd en in medische implantaten. De technologie is vervlochten in meerdere bedrijven. Gespecialiseerde toeleveranciers zitten ook hier; niet alleen voor het aanleveren van productonderdelen, ook van kennis. Kortom: Brainport brengt experts op het gebied van technologie, productie, bedrijfsleven en technische universiteiten van wereldklasse samen. Zij delen kennis, ideeën en middelen om de ontwikkeling van technologieën te versnellen. Daar maken we binnen de Brainportregio allemaal dankbaar gebruik van.”
Surfen of zelf golven maken?
Mopperen op concullega’s in de regio doet Maurits niet. “We dachten dat we moesten leren om mee te bewegen, te surfen op de golven die andere bedrijven maakten. Ondertussen weten we dat we zélf ook golven maken en een voorloper zijn in het ecosysteem. En dat we – samen met andere grote spelers hier – elkaar versterken én onze leveranciers een flinke duw in de rug geven. Ik noem het altijd een soort perpetuum mobile: als je het eenmaal hebt, wordt het alleen maar beter – als je het maar goed onderhoudt. In de Brainportregio hebben we veel talent en kennis. Dat heeft een aanzuigende werking op bedrijven en mensen die met en voor hoog-innovatieve bedrijven zoals Thermo Fisher willen werken.”
Verborgen parel van Brabant
Thermo Fisher had zelf niet altijd in de gaten wat haar rol was in het ecosysteem. Mike Houtkamp, project manager Foreign Investments bij BOM: “Thermo Fisher behoort tot de topbedrijven van Brabant, maar het bedrijf is nog niet heel bekend onder het publiek. Vermoedelijk door een combinatie van Brabantse bescheidenheid en een complex B2B-product. Dit terwijl deze verborgen parel enorm bijdraagt aan de maatschappij, zowel regionaal, nationaal als internationaal.”
Maurits beaamt dat. “We deden gewoon ons ding, zonder dat de positieve impact die we creëerden echt zichtbaar was. In 2022 besloten we om het ‘hoekje van onwetendheid’ te verlaten en meer in de publiciteit te treden. Dit doen we door de samenwerking op te zoeken in de regio, met partijen als BOM, de gemeente, het ministerie van Economische Zaken en RVO. Gewoon simpel met als doel om de groei en ontwikkelingen te kunnen blijven bevorderen.”
Stevige groeiambities ondanks een overvol elektriciteitsnetwerk
Thermo Fisher heeft dan ook grote groeiambities in Eindhoven. In 2021 kocht het bedrijf het naastgelegen pand, een uitbreiding van 1.100 vierkante meter voor een verhoging van de productiecapaciteit met twintig procent. Maurits: “Dan moet je over van alles overleggen; subsidies, vergunningen, elektriciteit. Uiteindelijk bleek in 2022 dat we – door netcongestie – qua elektriciteit niet zoveel konden groeien als we wilden. Tegelijkertijd is Thermo Fisher gecommitteerd om tegen 2050 net zero carbon emissions, ofwel CO2-neutraliteit, te bereiken. Dan ga je als bedrijf dus op zoek naar energiebesparingen en slimme energie-oplossingen.”
“Daar hielp BOM ons enorm mee”, zegt Maurits. “Dat zat deels in het leggen van contacten en het delen van kennis op het gebied van slimme energieoplossingen. Samen zochten we zo naar oplossingen in plaats van problemen. Nu, midden 2024, is de netcongestie nog steeds een groot probleem in Nederland. En ook BOM kan niet toveren. Het leek erop dat we de komende drie jaar qua elektriciteit niet kunnen uitbreiden. Dus zetten we in op verschillende andere sporen: zelf energie opwekken, opslaan in batterijen en samenwerken op ons bedrijventerrein om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. En ook ons eigen verbruik naar beneden brengen door onze elektronenmicroscopen óók energiezuiniger te maken. Als ons product circulairder wordt, is het aantrekkelijker voor klanten. We hebben geleerd om niet alleen innovatief te zijn met onze producten, maar in elk aspect van onze activiteiten en faciliteiten. Dat gaf ons vleugels. In een deel van het nieuwe pand kunnen we nu productie gaan draaien, zonder dat we meer stroom nodig hebben. Zo’n landelijke energiecrisis maakt je hartstikke inventief.”
Blik vooruit
Maurits merkt dat veel bedrijven de netcongestie (nog) niet zien als hun probleem voor vandaag of morgen. “Veel mensen gaan ervanuit dat het wel goedkomt. Maar dat is niet zo. Niet zomaar. En je kunt zelf heel veel doen, maar dan moet je wel een langetermijnvisie hebben. Dat betekent dat je als bedrijf naast je eigen bedrijfsvoering ook in de energieproblematiek moet duiken. En goed op de hoogte zijn als er nieuwe regelgeving is of juist als nieuwe kansen ontstaan. Doordat BOM goed aangesloten is bij de overheid én nauwe contacten heeft binnen het bedrijfsleven, is er ook uitwisseling mogelijk. Als bedrijf kun je niet alles alleen doen. Een partner als BOM kan dit vereenvoudigen.”
Thermo Fisher sleutelt in Eindhoven ondertussen verder aan de elektronenmicroscopen, pakt zijn rol in het ecosysteem én onderzoekt mogelijkheden om – ondanks praktische hindernissen – tóch door te groeien. Want dat nieuwe pand? Daar is inmiddels in slechts vier maanden tijd een cleanroom ontworpen, gebouwd en in gebruik genomen. En het heeft nog veel meer veelbelovende ideeën!
