Acerta Pharma: een groots farmaceutisch avontuur in Brabant

In Brabant gaan we niet bij de pakken neerzitten als een crisis zich aandient. Dat bewijst alleen al het bestaan van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM). Toen de farmaceutische multinational Organon in Oss in 2011 met zijn massaontslagnieuws kwam, was dat een enorm drama in onze provincie. Maar er ontstonden ook mooie kansen en nieuwe innovatieve bedrijven. Medicijnontwikkelaar Acerta Pharma werd Brabants – en BOM’s – succesverhaal, dankzij veruit de grootste overname uit de geschiedenis van de Nederlandse biotechsector.

Organon is een farmaceutische multinational van Nederlandse oorsprong die vooral bekend werd door de ontwikkeling van de anticonceptiepil. De belangrijkste productievestiging van Organon zat in Oss, net als een groot R&D-team. Het bedrijf werd in 2007 overgenomen door Schering Plough en in 2009 door MSD. Bij die laatste overname volgt een stevige reorganisatie en valt het doek voor een groot deel van Organons R&D-organisatie. Er stonden 2500 Brabantse banen op de tocht.

Ria Hein, Program Manager Life Sciences & Medtech bij BOM: “BOM en meerdere regionale partners zijn direct in actiemodus gesprongen. We wilden we zo veel mogelijk van de kennis, expertise en menskracht van Organon in Brabant houden.”

Talent behouden voor Brabant

Een samenwerkingsverband van regionale partijen, waar ook BOM deel van uitmaakte, kreeg van de Provincie Noord-Brabant de opdracht om met een reddingsplan te komen. Dat bestond uit verschillende onderdelen; ondernemers ‘scouten’ in het personeelsbestand van Organon was er één van. Ria: “We hebben in kaart gebracht welke bestaande en nieuwe ideeën er leefden bij de professionals en welke spin-offs er gerealiseerd konden worden na het uiteenvallen van Organon.”

Welke medewerkers zijn uit het juiste hout gesneden om zélf te gaan ondernemen en een eigen innovatieve startup op te zetten? Uiteindelijk sprak BOM een kleine 200 potentiële ondernemers met een idee. Na selectie bleven daar 25 serieuze kandidaten van over. Vijftien daarvan begeleidde BOM voor langere tijd; het merendeel van die bedrijven bestaat nu nog en doet het supergoed. Eén van de ‘vondsten’ was het duo Allard Kaptein en Tjeerd Barf. Zij werkten bij Organon al met vele collega’s aan de ontwikkeling van een kandidaat-medicijn voor de behandeling van auto-immuunziekten en bepaalde vormen van bloedkanker. Door strategische keuzes binnen MSD werd het werk aan het eind van 2009 niet doorgezet.

Een oplossing voor een gezondere toekomst

Tjeerd en Allard hadden een uniek product, met veel potentieel en toekomstperspectief. Ria: “Hun persoonlijkheden waren doorslaggevend. Als je jarenlang bij een corporate hebt gewerkt dan is het opstarten van een bedrijf andere koek. Daar moet je geschikt voor zijn. Allard en Tjeerd bleken gedreven ondernemers, ze werken keihard en schakelen op het juiste moment de juiste contacten in.”

Allard Kaptein: “Een onderzoeksplan opstellen is heel wat anders dan een bedrijf opzetten vanuit een wetenschappelijk idee. Met hulp van BOM en haar netwerk hebben we onze ideeën kunnen omzetten naar een businessplan. Dat heeft ons enorm geholpen onze wetenschappelijke ideeën te valoriseren.”

Medicijn tegen kanker

Tjeerd en Allard werkten toen nog onder de naam Covalution Pharma. Later werd dat Acerta Pharma. Ze werkten met een molecuul dat doelgericht werkt tegen bepaalde vormen van bloedkanker. De twee ondernemers waren vastberaden om een licentie te krijgen op de rechten om met een serie chemische moleculen te werken die onder het patent van MSD vallen.

Een big deal voor big pharma

In 2013 schuiven BioGeneration Ventures en BOM via het Life Sciences & Health Fund B.V. aan als aandeelhouders van Acerta Pharma, inclusief een financiële injectie van een drietal Amerikaanse investeerders. Acerta Pharma werkt en test verder, doet klinische studies. Het bedrijf ziet veelbelovende resultaten bij de eerste patiënten, die bevestigen wat ze altijd dachten: dit kandidaat-medicijn werkt.

Om op te schalen zijn grote farmaceutische bedrijven nodig, en al snel toont een aantal van hen interesse. In 2015 besluit het team van Acerta Pharma om (een deel van) hun bedrijf te verkopen aan het Zweeds/Britse farmacieconcern AstraZeneca. Om het product zo snel mogelijk richting registratie te krijgen. AstraZeneca neemt voor 4 miljard dollar een belang van 55% in het bedrijf, met een optierecht om de resterende aandelen aan te kopen. Na het behalen van de doelstellingen voor registratie van het product is nog eens circa 2,5 miljard dollar betaald voor de restende 45% van de aandelen. Een uitstekende deal, niet alleen vanwege de financiële opbrengst, maar ook omdat Acerta Pharma als organisatie onder AstraZeneca zou blijven bestaan en verder kon ontwikkelen. Goed nieuws voor alle mensen die er inmiddels werkten én voor Oss als talentmagneet.

Ria: “Ook voor BOM was deze deal een enorme klapper. Bovendien kwam er nu voor ons weer fonds vrij om nieuwe bedrijven te helpen, te investeren in andere innovatieve startups in Brabant en zo duurzaam de Brabantse economie te versterken. Als partner en investeerder van het eerste uur zijn we trots op de ontwikkeling die Acerta Pharma – en andere jonge ex-Organon-bedrijven zoals Innatos, Bioconnection en Glycostem en Bionovion - op Pivot Park in Oss doormaken.”

Al duizenden patiënten geholpen

Eind oktober 2017 keurde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) Acerta’s geneesmiddel goed voor de behandeling van patiënten met mantelcel lymfoom en in 2019 voor de behandeling van chronische lymfatische leukemie. Per 1 februari 2023 is het medicijn in Nederland opgenomen in het basispakket van zorgverzekeraars, voor de behandeling van chronische lymfatische leukemie. Inmiddels wordt het middel ingezet voor de behandeling van tienduizenden patiënten wereldwijd.

Ondernemersgeest in Brabant

In 2024 werken er ruim 110 mensen in de R&D bij Acerta Pharma, gericht op het ontwikkelen van nieuwe medicijnen voor hematologische ontwikkelingen. Ondernemers Tjeerd en Allard zijn zelf ondertussen niet meer betrokken bij Acerta Pharma, maar ze zetten hun ideeën en ondernemerschap wél nog actief in, onder andere in het Brabantse ecosysteem. Allard is op dit moment actief betrokken bij drie startups, alle drie gevestigd op het Pivot Park in Oss, één wordt mede door BOM gefinancierd. Ook Tjeerd is betrokken bij verschillende startups, met name in Leiden en Oss.

“Als je een echte ondernemersgeest hebt, is die niet zomaar weg als je je bedrijf verkoopt”, zegt Ria. “Ik durf wel te stellen dat Brabant meer ‘ondernemende ondernemers’ als Tjeerd en Allard kan gebruiken: creatieve out-of-the-box-denkers, die ook wel een risicootje durven te nemen. Het siert ze dat ze ervoor kiezen om te blijven ondernemen, voor een gezondere toekomst.”