Operatierobots, exoskeletons, zorgrobots en medicijnrobots: het zijn de meest voorkomende robots die ons in de gezondheidszorg een handje kunnen helpen. Overal op de wereld zijn universiteiten, medtech-bedrijven en start-ups bezig met de verdere ontwikkeling ervan. Dat is ook niet zo gek als je kijkt naar de behoefte aan ondersteuning in de zorg. Maar minstens zo belangrijk is het marktpotentieel: nu al is er een geschatte waarde van zo’n vijf miljard - een bedrag dat de komende tijd snel zal stijgen. De voorwaarden om een deel van dat bedrag in Brabant te laten landen zijn volop aanwezig, maar om het ook werkelijk zo ver te laten komen, is een extra inspanning nodig.
Wat is medische robotica?
Er zijn grofweg vier typen medische robots ter ondersteuning van medische ingrepen.
- Chirurgische robots zijn apparaten die helpen bij (minimaal) invasieve ingrepen. Het bekendste voorbeeld is het da Vinci Surgical System van Intuitive Surgical. Het Eindhovense Microsure bouwt een operatierobot die specifiek voor de microchirurgie wordt ingezet, Eindhoven Medical Robotics (EMR) heeft met Robosculpt een eerste propositie chirurgie achter de schedel en het eveneens Eindhovense Preceyes spitst zich toe op de oogheelkunde.
- Exoskeletons zijn draagbare mobiele robots die zowel patiënt als arts kunnen helpen bij het uitvoeren van taken die een verbetering van kracht of uithoudingsvermogen vragen.
- Zorgrobots met name voor het vervangen van enkele dagelijkse routinematige activiteiten en nu ingezet voor communicatie met patiënten of de uitgifte van medicatie. Toegepast bij vergrijzingsvraagstukken of bij druk op budget en capaciteit in verzorging. Met SARA Robotics timmert Brabant ook hier hard aan de weg.
- Medicatierobots zijn robots die medicatie en voedsel uitreiken aan patiënten. Vanuit Bergeijk proberen Unit Dose Pack en ReMediZ hierin een steeds grotere rol te spelen.
Dat Brabant van alle robotmarkten thuis is, is niet zo vreemd. Voor producten die draaien op extreme nauwkeurigheid en hoge complexiteit is de bodem hier al decennia lang vruchtbaar. En daarbij was de medische sector ook altijd dicht in de buurt. Niet voor niets staan jonge bedrijven als Preceyes, SARA en Microsure wereldwijd in de belangstelling. Toch is het de vraag of dat genoeg is. En dat heeft met twee zaken te maken: geld en toepassingen in de directe omgeving.
Om met dat eerste te beginnen: hoe sterk het team ook is, hoe relevant de gevonden oplossing en hoezeer de maatschappij er ook op zit te wachten, geen enkele medische robot ziet ooit het levenslicht als er in het beginstadium geen geldschieters zijn die bereid zijn met tientallen miljoenen over de brug te komen. Het onderzoeken en op de markt brengen van een chirurgisch robotsysteem is een enorme en complexe onderneming. “Startende ondernemingen die niet meer dan 100 miljoen dollar aan funding hebben opgehaald, hebben niet genoeg geld om het vereiste werk te doen”, zegt Rob Morgan, VP Medical van Sagentia. “En grotere spelers die wel over de middelen beschikken, missen vaak de flexibiliteit en de bereidheid om risico's te nemen.”
Wereldtop in technologie
Het is precies ook de situatie die Stephan Hulsbergen, Business Developer Life Sciences & Medtech bij de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) herkent. “Qua technologie zijn we de absolute wereldtop, maar de businesskant kan zich nog beter ontwikkelen.” De regio is volgens hem, mede dankzij de inspanningen van de BOM, prima in staat om kansrijke starters het eerste duwtje te geven, maar voor de grote klappers wordt het lastiger. “Wij kunnen in de vroege fase een belangrijke rol als bedrijfsontwikkelaar spelen, als de technologie gevalideerd moet worden er een eerste prototype wordt gebouwd. Dat laten we, samen met anderen, bijvoorbeeld zien bij een start-up zoals Microsure.” Hulsbergen wijst er daarnaast op dat met de €250 miljoen uit het deeptech fonds binnenkort serieuze steun mogelijk wordt. “Met een ticket van 25 miljoen is een bedrijf echt geholpen.”
Van de vier hoofdgebieden binnen de medische robotica ziet Hulsbergen de grootste kansen voor de chirurgische robots. “In die sector hebben we de potentie om koploper te worden. Maar een versnelde industrialisatie van deze systemen is en blijft uitdagend. Het ontbreken van substantiële vervolgfinancierings-rondes - denk aan tickets van meer dan tien miljoen - is echt een grote belemmering. We zien te vaak een mismatch tussen de vereisten voor kapitaalverstrekkers en de benodigde lange termijn horizon.” Anders gezegd: wie in medische robotica wil investeren moet de rust hebben om heel lang op enig rendement te wachten. Bovendien is het risico op een mislukking bij dit soort langlopende projecten altijd groter - en áls het dan fout gaat, is het verlies meteen ook gigantisch.
Versterking van het fundament
Boegbeeld Marc Hendrikse van de Topsector HTSM (met onder meer een focus op medische technologie) ziet dat de mogelijkheden in Nederland voor industrieën die een lange horizon vereisen nog steeds beperkt zijn. “De kennis daarover ontbreekt, de durf misschien ook wel een beetje.”
Daarnaast ziet Hendrikse kansen in het adviseren van venture capitalists. “Ik kan zo pakweg tien mensen uitnodigen, mensen met veel ervaring bij ASML of Philips bijvoorbeeld, die samen naar een investeringsvoorstel kunnen kijken en daar een zinnige conclusie aan kunnen verbinden. Een VC kan daar vervolgens op varen bij de keuzes die hij maakt voor een volgende investering. Zo kunnen we een cultuur creëren waarin die elementen elkaar gaan versterken.”
Ook Stephan Hulsbergen noemt ASML en Philips als het gaat om de versterking van het fundament voor de medische robotica. “Het belang van die twee bedrijven kun je moeilijk onderschatten. ASML werkt aan kleinste van het kleinste onder vacuüm, volledig gerobotiseerd. En opvallend genoeg hebben sommige vormen van robotchirurgie veel weg van de manier van werken bij ASML. De prestaties van Philips zijn vooral interessant als het gaat om beeldvormingstechnologie, zoals bijvoorbeeld ook voor EMR en Microsure zichtbaar wordt. Bij een medische robot zijn sensing en imaging van groot belang. Zo’n robot moet kunnen voelen en kijken zodat die vitaal weefsel kan omzeilen. Meer dan waar ook ter wereld zijn we hier - juist vanwege de expertise van deze twee grote bedrijven - in staat om met data en ervaring beelden te interpreteren.” Dat geldt trouwens niet voor elk bedrijf; voor Preceyes is dit bijvoorbeeld niet aan de orde. Wat wel voor alle spelers geldt is dat ze hun voordeel kunnen doen met de ervaring die Philips heeft opgebouwd rond (internationale) regelgeving voor medische devices en talent.
Vertrouwen in de markt
Hulsbergen doet daarbij een beroep op een andere kwaliteit waar Brabanders om bekend staan: samenwerking. “We hebben grote behoefte aan goede voorbeelden. Toepassingen van hier bedachte technologieën waardoor investeerders vertrouwen krijgen in een toekomstige marktvraag. Start-ups kunnen dat nooit volledig op eigen kracht doen, dus samenwerking is daarbij essentieel; door het delen van ervaring en bevindingen komen we allemaal verder. Daarbij kijk ik niet alleen naar Philips en ASML, maar wat ook kan helpen is iets als een gedeelde databank voor imaging.” Daar is Sagentia’s Rob Morgan het helemaal mee eens: “Een meer genuanceerde, open en op samenwerking gebaseerde benadering van innovatie en ontwikkeling zou wel eens het antwoord kunnen zijn.”
Samenwerking in de vroege fase van ontwikkeling is des te belangrijker omdat zo ook duidelijk kan worden of de doelen na de initiële investering nog steeds aansluiten op de eisen van beoogde financiers in een latere fase. Dat is essentieel om een vervolgfinanciering mogelijk te maken. Hulsbergen: “Je wilt voorkomen dat er tijdens de initiële financiering al een redesign nodig is omdat het oorspronkelijke apparaat niet goed aansloot bij de behoeftes in een marktsegment van voldoende omvang, wordt het moeilijk om direct een grotere financieringsronde op te halen.”
De voorbeelden
Uitdagingen genoeg dus voor de partijen die met hun medische robotica de markt proberen te bestormen. We gingen langs bij vier opvallende spelers, die alle vier op de drempel staan van een marktdoorbraak.
