Aan welke 5 knoppen moeten we draaien om foodbedrijven voor NL te behouden?

Of het nou gaat om energiezuinige batterijen, baanbrekende medicijnen of (h)eerlijke plantbased voeding: innovatieve bedrijven dragen in belangrijke mate bij aan de voor Nederland broodnodige maatschappelijke transities. Transities die al jaren geborgd zijn in politieke ambities en beleid, van topsectoren tot de kennis & innovatie-agenda’s, nationale groeifondsen tot de meer actuele Nationale Technologie Strategie (NTS). Agenda’s die we als Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM) een warm hart toedragen en uitvoeren.

Als actiefste investeerder in startups begeven we ons dagelijks in de haarvaten van de regionale economie. We hebben een actief contact met innovatieve bedrijven die in de toekomst het verschil maken. We bouwen actief aan ecosystemen waarbinnen bedrijven kunnen excelleren en begeleiden Brabantse bedrijven naar buitenlandse groeimarkten en vice versa. Steeds vaker horen we van ondernemers dat ze tegen bottlenecks aanlopen die hen belemmeren in hun groeiambities. De noodroepen worden steeds luider.

Tijdens een aantal recente bedrijfsbezoeken aan de Scale-Up Plant of Europe* werden deze knelpunten in het innovatie-ecosysteem nog eens extra onder de aandacht gebracht. In dit geval specifiek voor de plantbased sector, maar ze zijn illustratief voor veel innovatieve bedrijven in andere sectoren. We zetten ze op een rijtje.

Energie

Een uitdaging voor alle bedrijven. Als een nieuwe aansluiting of uitbreiding op het stroomnet al mogelijk is, zorgt dit per direct voor een nieuw probleem: de prijzen! De energieprijzen voor het verwarmen van ketels of het laten draaien van hun machinepark wisselen voortdurend. Het maken van een sluitende businesscase en het voeren van een consistente bedrijfsvoering zijn hierdoor vrijwel onmogelijk en zorgt voor de situatie waarin eenzelfde business case in bijvoorbeeld Berlijn 7 tot 8 procent meer rendement oplevert. Regulering in de vorm van bijvoorbeeld een prijsplafond of garantiesubsidies voor innovatieve ondernemers is een onmisbare en uitvoerbare oplossing.

Wet- en regelgeving

Registratie van novel food in de EU is duur, traag en onvoorspelbaar. Zo is het voor een bedrijf als Protix op dit moment nog niet mogelijk om bepaalde laagwaardige voedingsafvalstromen in te zetten om als basis te dienen voor diervoeding terwijl dat buiten Europa wel gebeurt. Dit remt ondernemerschap. Bedrijven zien zich genoodzaakt om zich vaak al in een vroegtijdig stadium op de VS en Azië te richten, omdat markttoegang daar veel gemakkelijker is. Dat bedrijven buiten Nederland op commerciële schaal gaan produceren is prima, maar het schaalbaar maken dat hieraan voorafgaat, sluit naadloos aan op het Brabantse ecosysteem (Scale-Up Plant of Europe). De procedures binnen de EU moeten eenvoudiger, transparanter, sneller en goedkoper. Iets wat ook de The Protein Brewery onderschrijft. Nederland mag zich hier als vooraanstaand agroland sterker voor maken in EU-verband.

Financiering

Plantbased food ingredients vormen een kapitaalintensieve industrie. Dit komt vooral door de hoge kosten van machineparken en installaties. Hier geldt dat de kost voor de baat uit gaat. Om dit te realiseren met weinig tot geen omzet, kan een publiek fonds uitkomst bieden. Eerder becijferde FoodValley dat met een relatief bescheiden publieke impuls van 200 miljoen Euro risico’s voor deze bedrijven en investeerders kunnen worden afgedekt, waardoor private partijen eerder geneigd zijn om in te stappen. Deze hefboom wordt in omringende landen als Frankrijk en Duitsland al veelvuldig toegepast.

Daarnaast mag de snelheid van besluitvorming voor financiering in Nederland omhoog, brengt PeelPioneers in. Een ‘ja’ is goed, maar een ‘nee’ kan ook, als deze maar sneller komt, zodat beter geschakeld kan worden.

Talent

De plantbased markt kan niet zonder buitenlands talent. Een Nederlandse operator is volgens Revyve niet te vinden en komt doorgaans uit een Europees of verder buitenland. Belemmerende factoren als de beperkte hoeveelheid talent dat Nederlandse opleidingen verlaat, hoge personeelskosten of een te restrictief immigratiebeleid, hebben direct effect op het succes van de plantbased sector. Gelet op de impact en omvang van deze sector mag deze voor Nederland als vitaal worden beschouwd en is een uitzonderingspositie legitiem.

Markt

De markt voor vleesvervangers groeit nauwelijks en blijft steken rond een kleine 5 procent. Het alternatief; hybride vlees, waarbij bijvoorbeeld 20% van het vlees wordt vervangen door plantaardige ingrediënten zonder aan smaak in te leveren, vergroot de impact en marktkansen voor plantbased enorm en daarmee ook voor de betreffende startups. Aan tafel bij Protix leidde dit tot een interessante optie: Implementatie van een duurzaamheidsnorm, zoals, die ook wordt toegepast voor het toevoegen van duurzame vliegtuigbrandstof in kerosine binnen de luchtvaartsector, kan voor een enorme versnelling zorgen van de voedseltransitie. Een dergelijke norm trekt investeerders in voortrekkers op het gebied van duurzaamheid aan. Een soortgelijke duurzaamheidsnorm zou ook voor veevoer kunnen worden geïmplementeerd, met als gevolg dat duurzame alternatieve eiwitten en vetten veevoer in toenemende mate zullen verduurzamen. Dat kan een flinke bijdrage leveren aan het realiseren van de duurzaamheidsambities van de EU. Ook maakt dit het voor private partijen interessanter om te investeren in jonge, duurzame en innovatieve producenten van grondstoffen. Cosun verwacht dat een sterk groeiende markt voor hybride vlees kan leiden tot een shift in consumptie van 40-60 naar 60-40 plantaardig versus dierlijke eiwitten.

Focus op duurzame groene groei

Sommige van deze bottlenecks hebben te maken met wet- en regelgeving, andere met gebrek aan ruimte of juist weer meer onzekerheden rond energietarieven. Waar de hick-ups verschillen, is de uitkomst vaak hetzelfde. Innovatieve bedrijven kijken over de grenzen en verlaten Nederland en niet zelden Europa. Recent wees een aantal economen verenigd in Advocates for the Future de politiek op het belang van focus. Juist ruimte voor een duurzame groene economie zien zij als toekomstbestendig.

Op dit moment delven juist deze innovatieve sectoren het onderspit. Zonde voor een regio die uitstekende papieren heeft voor bedrijven die commercieel willen schalen in de foodsector. Om deze toekomstige motor van ons verdienvermogen te behouden, zet BOM zich binnen de Scale-Up Plant of Europe samen met de Provincie Noord-Brabant, REWIN West-Brabant en haar stakeholders in om deze innovatieve foodbedrijven ruim baan te geven om te schalen. Wie denkt en doet er mee om deze innovaties voor Brabant te behouden?

* Met de Scale-Up Plant of Europe bouwt de regio aan een plantbased ecosysteem waarin ondernemers toegang hebben tot de juiste middelen, expertise en netwerken. Dit versnelt de transitie naar duurzame voeding en versterkt Brabant als internationaal leider in plantaardige innovatie.